Secretariaat Koetsche Gruskes:

Marlène Gielkens – Dortants
Eygelshovenerweg 24
6374 KC Landgraaf
koetschegruskes@degeete.nl

Tocht van de Koetsche Grüskes en het Traditioneel Auw Wieverbal in de Grunstroat op Vettdonnerstig

Hier onder weergegeven is een greep van teksten uit het jubileumboek  6 x 11 joar van VV “De Geete”. Tevens is op deze pagina een gedeelte gereserveerd voor een reeks mooie en soms lachwekkende anekdotes van door de jaren heen, welk wij snel verder hopen aan te vullen. Mocht u nog meer willen weten over de Koetsche Grüskes nodigen wij u van harte uit contact met ons op te nemen.

Bij V.V. de  Geete staat de historische en folkloristische achtergrond van het  carnaval vieren centraal. De Koetsche  Grüskes zijn opgericht in het jaar 1952 met als doel reclame te maken voor het  Auw Wieverbal en refereren aan historische gebeurtenissen.

Ze zijn beroemd, ze zijn berucht in ieder geval kent  iedereen ze: “De Koetsche Grüskes uit de Groenstraat.”  Onverbrekelijk verbonden aan de vasteloavunds verein “De Geete” en het Auw  Wieverbal van de Groenstraat. Al ruim 60 jaar trekken ze elk jaar op de donderdag  voor carnaval met hun koets door de oostelijke mijnstreek. Bezoeken  burgemeesters, cafés en verenigingen en wijzen iedereen op het ’s avonds plaatsvindende  Auw Wieverbal.

De  geschiedenis van de Koetsche Grüskes begint ongeveer in het jaar 1865 bij de  ondernemende Groenstraters, de mannen van d’r hoarsjnitt genaamd. Zij boden hun  koopwaar vooral aan op Vet-donnesjtig (donderdag voor carnaval),  aan de haaropkopers  van pruikenateliers uit Duitsland en omstreken. De vrouwen gingen met paard en  koets hun mannen halen om er zo voor te zorgen dat ze niet alle geld op maakten  in de cafés. Ze werden daarom ook wel eens mopperend Auw Wiever genoemd. De  vrouwen maakten volgens de overlevering uiteindelijk meer kabaal dan de mannen  en waren nauwelijks meer weg te slaan. Dit draaide uit op een geweldig feest  met dans en muziek. De klederdracht versterkt het begrip Auw Wiever, maar zij  werden liever Koetsche Grüskes genoemd.

V.V. de  Geete heeft het Auw Wieverbal geïntroduceerd refererend aan deze historie.  Omdat er minder cafés waren deden de vrouwen  hun best niet herkend te worden en droegen zij maskers. Het bal eindigde  klokslag 24 uur met een demasqué. Menig man heeft behoorlijk op zijn neus  gekeken toen hij ontdekte met wie hij gedanst en gesjanst had.   Om deze  folklore levend te houden organiseert V.V. de Geete ook nu nog ieder jaar een  Auw Wieverbal in ’ t Ströatje in de Groenstraat. Iedereen is  welkom maar moet zich houden aan het reglement. De kleding van  de vrouwen moet historisch verantwoord zijn en zij zijn verplicht een masker te  dragen. De mannen moeten als man herkenbaar zijn. Als  iedereen het Auw Wieverbal opvat zoals V.V. de Geete het bedoeld heeft, dan  wordt het een onvergetelijke avond.

De Koetsche  Grüskes kondigen het Auw Wieverbal traditiegetrouw  op Vet-donnesjtig aan,  het teken dat de vasteloavund kan beginnen. Met paard en wagen trekken ze luid  bellend en zingend door Parkstad en bezoeken zij Burgemeester en Wethouders en  een behoorlijk aantal verenigingen. Om 21.11  uur wordt het Auw Wieverbal in ’t Ströatje officieel geopend.

Wat is het fenomeen, dat de Koetsche Grüskes zo uniek maakt?  Acht als auw wiever verklede vrouwen, die een dag in een koets door de streek  trekken. Fien Plum, die al 33 jaar deel uitmaakt van die illustere gezelschap  zegt: “D’r is in al die jaren veel gebeurd, er zijn veel dingen te vertellen,  maar de sfeer en de sjpas die we onderweg hebben, die is niet op papier te  zetten, die moet je meemaken”. Daarnaast hebben de Grüskes de laatste jaren een verjongingskuur doorgemaakt  zodat ook voor de toekomst deze traditie behouden kan blijven.

Wat is deze traditie, die in de Groenstraat zo gekoesterd  wordt?     Het is waarschijnlijk overbodig om het te beschrijven, want in vele artikelen  is reeds beschreven dat de oorsprong van het Auw Wieverbal terug te vinden is  in de geschiedenis van de hoarsjnitt. Een activiteit, die ruim 150 jaar geleden  de Groenstraat tot ver buiten de landsgrenzen bekend heeft gemaakt. Het zijn  deze dames – de Koetsche Grüskes – die er trots op zijn om één keer per jaar de  Groenstraat en “De Geete” als “oud wijf” te vertegenwoordigen en som zelfs als ambassadrice  op te treden.

Fien plum memoreert, dat de tijden toch wel veranderd zijn ten opzichte van  vroeger; ze zegt: “De eerste jaren dat ik meeging, was het overal op de  pleisterplaatsen erg druk. Er was veel reclame voor gemaakt en in de cafés die  we aandeden stonden zelfs moeders met kinderen op hun arm om met ons een  gezellig uurtje door te brengen. Ook kregen we in de diverse cafés een  koffietafel aangeboden. Één van de cafés waar dit nog steeds gebeurt is café  Hermans op Kaalheide. Hoewel er niet meer zoveel mensen zijn als vroeger is dit  het café waar het nog steeds ouderwets gezellig is”. Hoewel de tijden veranderen en de hectiek van alle dag ook zijn weerslag heeft  op de tocht van de Koetsche Grüskes, willen de betrokken dames dit voor geen  goud missen en blijven zij tot zij echt een hoge leeftijd hebben bereikt dit  evenement meemaken.       In 1978 is zelfs de NOS televisie naar het zuiden afgedaald om de Grüskes op  hun tocht te vergezellen. Hoewel de dames altijd met z’n achten vertrokken en  ook altijd weer met z’n allen terugkeerden, zijn er in de loop der jaren toch  wel spannende dingen onderweg gebeurd.

Een ander liefde, die de laatste jaren is ontstaan, is die  met de “Blauw Sjuut” van de Winkbülle uit Heerlen. Dit gezelschap, dat elk jaar  in de week voor carnaval met hun schuit door de regio trekt, tot zelfs in Aken  toe, bezoekt op de vrijdag altijd de Groenstraat om daar de Koetsche Grüskes te  treffen. Ook dit is een evenement, dat steeds meer belangstelling trekt en  daardoor het fenomeen van de auw wiever nog meer aandacht geeft.

Toen Ubach over Worms nog een zelfstandige gemeente was, werden de Koetsche  Grüskes regelmatig door de toenmalige burgemeester van ’t Hooft gebruikt als  ambassadrices. Ze werden dan naar de gouverneur in Maastricht gestuurd om  bepaalde politieke verzoeken kracht bij te zetten. Ook toen de gemeentelijke  herindeling ter sprake kwam en Ubach over Worms bij Heerlen dreigde te worden  ingelijfd, togen de Grüskes naar Den Haag om ook aldaar hun mening te  verkondigen. Bij deze gelegenheden bleek dat de dames niet alleen feest konden  vieren en prinsen en andere gezagsdragers op hun qui-vive lieten zijn, doch ook  maatschappelijk hun steentje konden bijdragen. De geschiedenis van de Koetsche Grüskes bevat zoveel anekdotes,  dat we er een heel boekje mee kunnen vullen. Praten met Fien Plum en ook met  andere Grüskes levert veel verhalen op. Één ding staat vast, hoewel er de laatste jaren veel veranderd is, moet deze  traditie blijven bestaan. Een stukje folklore, waarop de Groenstraat en “De  Geete” trots kunne zijn. Aan de dames die dit illustere gezelschap vormen zal  het niet liggen.

Anekdotes

Fien Plum: “Reeds bij het begin van een tocht bleek de koets onbestuurbaar  geworden te zijn, daar een boom, waarin het paard liep, gebroken was. Onze  smid, Jo Boymans, die ook lid van de raad van elf van “De Geete” was, heeft  toen in z’n zwarte pak, in vol ornaat, tot grote hilariteit van de omstanders  de zaak weer gelast, zodat we de tocht alsnog konden vervolgen. Zelfs hebben  we een keer de koetsier moeten vervangen. Die was in Heerlen, toen we op weg  waren naar het Eikenerveld bevangen door de kou flauw gevallen op de bok.  Gelukkig was een bekende koetsier toevallig in de buurt en die heeft ons toen  veilig afgeleverd bij de “Eekemenkes”.

Naast dergelijke onverwachte en dus niet geplande gebeurtenissen hebben de  Grüskes ook zelf voor de diverse stunten gezorgd. “Toen het nieuwe  politiebureau van Landgraaf pas in gebruik genomen was, kregen we het idee om  dit te gaan kapen. Alles verliep volgens het boekje, toen we daar zingen en  springend binnen kwamen. De agenten waren volkomen verrast. We eisten, dat één  van de agenten geboeid mee zou gaan naar het gemeentehuis, dat toen nog in  Schaesberg was.       Nadat de agenten ons eerst met een kopje koffie (iets anders hadden ze niet)  probeerden om te praten, wat uiteraard niet lukte, gingen ze akkoord. Eén agent  ging weg om de boeien te halen, maar kwam terug met een hele groep agenten en  acht paar boeien. Het resultaat was, dat ieder Koetsche Grüs met een agent  geboeid werd en daarna in een ME-bus werd afgevoerd naar het gemeentehuis.  Burgemeester Coender heeft ons daar bevrijd”, aldus het relaas van Fien Plum.

Een andere stunt, die de Koetsche Grüskes graag uithaalden  was het pikken van de “kuül” van een prins, zoals zij de scepter wat  oneerbiedig noemen. “Al diverse malen is ons dit gelukt”, weet Fien te  vertellen. “De mooiste keer was dat bij stadsprins Ed I van Schaesberg op het  gemeentehuis. Eén van ons vroeg hem ten dans, terwijl ook de overige in zijn  buurt staande raadsleden werden gevraagd. Zodra hij zijn “kuül” had neergelegd  en z’n armen om de betreffende Grüs had geslagen, pikte één van ons snel de  scepter en ging ermee naar het toilet om hem te verstoppen. Na afloop van de  dans toen de prins z’n “kuül” weer wilde pakken begreep hij wat er gebeurd was.  Helaas te laat. Op het Auw Wieverbal kon hij hem dan weer terugkrijgen,  uiteraard tegen enkele consumpties voor de dames”.